Osoby zawodowo aktywne często żalą się na nadmierne tempo życia i pracy, marząc o jego spowolnieniu. W przypadku seniorów pozostających poza rynkiem pracy, to życzenie zwykle się już spełniło. Gdy jednak wahadło przechyla się zanadto i zamiast upragnionego spokoju nadchodzi apatia, konieczne jest przeciwdziałanie spadkowi energii i zobojętnieniu. Opiekunowie seniorów w Niemczech często spotykają się z takimi sytuacjami, więc muszą wiedzieć, jak sobie z nimi radzić.
Apatia to stan, który pojawić się może w każdym wieku, z różnych przyczyn. Definiuje się ją jako utratę zainteresowania światem, zobojętnienie i brak wrażliwości na bodźce z otoczenia: fizyczne i emocjonalne.
Apatia u osób starszych – Najczęstsze objawy
Apatia u osób starszych może być i bywa objawem otępienia starczego; według naukowców stanowi najczęstszy neuropsychiatryczny jego objaw, występując niemal u połowy osób cierpiących na otępienie.
Apatia seniora znacząco wpływa na jego funkcjonowanie w ciągu dnia. Znacznie bardziej niż utrata pamięci, na którą opiekunowie i rodziny seniorów są bardziej wyczulone. Dzieje się tak zapewne dlatego, że z opieką nad osobą, która utraciła pamięć, występują większe problemy. Apatia u osób starszych wydaje się mniej absorbujący, a przejawy apatii odbierane są jako mniej niepokojące i destrukcyjne. W efekcie często to nie apatia, ale pierwsze symptomy problemów z pamięcią powodują, że rodziny seniorów szukają dla nich opiekunek lub opiekunów
Utrudnia funkcjonowanie
Tymczasem apatia u osób starszych jest stanem utrudniającym funkcjonowanie seniora, obniżającym jakość jego życia. Może mieć różne przyczyny. Może wskazywać na depresję, schizofrenię lub zaburzenia nerwicowe, być skutkiem traumy, przemęczenia bądź niedożywienia. Jej przejawem jest niechęć do podejmowania aktywności ruchowej i intelektualnej, stronienie od kontaktów z innymi osobami, wycofanie i przygnębienie, brak troski o swój wygląd, rezygnacja ze stosowania zasad higieny. Jej objawem może być też obojętność na wszelkie zewnętrzne bodźce, a nawet zanik apetytu.
Podejrzewasz? Poinformuj!
Objawy apatii mogą być, zwłaszcza na początku, tak subtelne, że umykają uwadze. Gorszy dzień, a nawet kilka dni, zdarzyć się mogą przecież każdemu – tak wycofywanie się z aktywności jest nierzadko odbierane. Drobne odstępstwa od normy, takie jak niechlujne ubranie, rezygnacja z uczesania się lub umycia czy wymówienie się ze spotkania z sąsiadami, mogą więc z początku nie wzbudzić zaniepokojenia. Jednak, gdy opiekunka lub opiekun dostrzegą jakieś symptomy apatii i gdy te symptomy zaczynają się powtarzać, powinni wzmóc czujność i poinformować rodzinę seniora lub jego lekarza. Pozwoli to uzyskać właściwą diagnozę i podjąć kroki zaradcze.
Czasem leki, zawsze terapia
Lekarz, na podstawie wywiadu i badania, określi, co dalej. Być może oceni, że niezbędne są leki przeciwdepresyjne lub inne, w tym stymulujące ośrodkowy układ nerwowy. Równolegle prowadzona powinna być terapia uaktywniająca seniora, na którą składać się mogą kontakty z innymi ludźmi, ćwiczenia intelektualne i poprawiające pamięć. Wielkie znaczenie w przypadku osób starszych w apatii ma też właściwa dieta.
Dieta to podstawa
Zacznijmy od diety, bo to podstawa. Przyczyną ospałości i niechęci do ruchu, a tym samym do jakichkolwiek ćwiczeń fizycznych, do wychodzenia z domu i spotkań z innymi ludźmi, może być nadwaga (lub otyłość). Utrudniająca poruszanie się i budząca zawstydzenie. Ospałość potęgować może spożywanie ciężkostrawnych potraw, zwłaszcza w dużych porcjach i sporych dawek cukru.
Lekkie, zdrowe posiłki
Postawić warto więc na lekkie, zdrowe posiłki. Z pieczywem z pełnego ziarna, czyli bogatym w błonnik (o ile inne względy zdrowotne takiego pieczywa nie wykluczają), z tłuszczami omega (naturalnymi, roślinnymi olejami, ale też rybami) pozytywnie wpływającymi na mózg i odporność. Ważne jest również dostarczanie seniorowi dużej ilości warzyw i owoców, stanowiących bogate źródło witamin i minerałów, ale też wspomnianego już błonnika. Warzywa i owoce, jeśli jest taka potrzeba, można pokroić, zetrzeć, podpiec, ugotować.. W diecie seniora bardzo ważne jest również białko w rozmaitej postaci, najlepiej gotowanej i duszonej.
Konieczna jest też dbałość o to, by posiłki były w miarę możliwości zróżnicowane i dopasowane do oczekiwań seniora, doprawione tak jak lubi, podane w sposób, który mu odpowiada. To pomoże zachęcić go do jedzenia, jeśli jednym z objawów apatii jest brak apetytu.
W zdrowym ciele
W miarę możliwości należy też zadbać o aktywność fizyczną seniora, zgodnie z hasłem: w zdrowy ciele zdrowy duch. Ćwiczenia pomogą przeciwdziałać utracie masy mięśniowo-szkieletowej i postępującemu pogarszaniu się kondycji. Najlepiej byłoby, by przynajmniej czasem były to ćwiczenia na świeżym powietrzu, bo pobyt na dworze pozwoli zmienić seniorowi otoczenie i poznać nowe miejsca, jak również spotkać innych ludzi, czasem nawet poznać kogoś nowego.
Do aktywności fizycznych, które można zaproponować seniorowi należą spacery, tai chi czy joga. Warto też odwołać się do jego życiowych doświadczeń i ulubionych sportów. Jeśli w młodszym wieku chętnie pływał, być może uda się znaleźć dla niego odpowiednie zajęcia na basenie. Doskonałe okazać może się też uczestnictwo w specjalnych zajęciach aerobiku dla osób starszych lub nordic walking organizowany dla seniorów.
Utrzymać kontakt
Senior ćwiczyć powinien także umysł. Na różne sposoby – poprzez rozmowy, czytanie (o ile może, a jeśli ma problemy ze wzrokiem poprzez słuchanie radia, podcastów, e-booków itd.), gry planszowe, rozwiązywanie krzyżówek czy łamigłówek, takich jak sudoku.
Doskonałym sposobem aktywizacji intelektualnej jest uczestnictwo seniora w specjalnych zajęciach dla osób starszych. To mogą być kluby dyskusyjne, książkowe, organizujące wspólne wyjścia do kina czy teatru. Pozwalają one nie tylko ciekawie spędzić czas, sprzyjając aktywizacji na różnych płaszczyznach, ale i utrzymać kontakt z innymi osobami.
